Zamawiający może udzielić zamówienia w trybie zapytania o cenę, jeżeli przedmiotem zamówienia są dostawy lub usługi powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakościowych, a wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy Prawo zamówień publicznych. Tak głosi art. 70 ustawy PZP. Co ustawodawca rozumie jednak przez dostawy lub usługi powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakościowych? W jaki sposób te pojęcia interpretować?
Z pomocą przychodzi tutaj doktryna, orzecznictwo oraz opinie prawne Urzędu Zamówień Publicznych. Jak stwierdził UZP, „przyjęcie, że określone usługi czy dostawy są standardowe oznacza, iż przynajmniej pięciu wykonawców świadczących usługi lub dostawy określonego rodzaju, będącego w sferze zainteresowania zamawiającego, powinno oferować produkty lub usługi zestandaryzowane umożliwiające zamawiającemu ich nabycie o takiej samej lub zbliżonej jakości. A zatem, niezależnie od tego, który z wykonawców będzie ostatecznie realizował zamówienie, na etapie składania ofert jedynym czynnikiem różnicującym oferty powinna być cena (opinia prawna pt. „Nabywanie usług w trybie zapytania o cenę”). Jak podaje mec. Paweł Granecki w Komentarzu do ustawy Prawo zamówień publicznych (Prawo zamówień publicznych. Komentarz. Wyd. 5. Legalis 2016) „kierując się wykładnią językową, ustawowe pojęcie „powszechnie dostępny” należałoby rozumieć jako „dotyczący wszystkich, wszystkiego”, pospolity, masowy, seryjny, popularny”. Podobnie Główna Komisja Orzekająca w orzeczeniu z dnia 22 lutego 2016 r., sygn. BDF1.4800.132.2015, stwierdza: „tryb zapytania o cenę może być stosowany tylko w odniesieniu do takich dostaw lub usług, które de facto są oferowane wszystkim, ewentualnie zainteresowanym ich zakupem. Zapytanie o cenę jest powszechnie dostępną metodą dochodzenia do udzielenia zamówienia publicznego w przypadku zamówień o mniejszej wartości, typowych i najprostszych, a zamawiane rzeczy lub usługi powinny być w pełni porównywalne, bowiem jedynym różnicującym je czynnikiem jest cena”.
Zgodnie z orzeczeniem Głównej Komisji Orzekającej z dnia 16 maja 2013 r. (sygn. akt BDF1.4900.25.30.13.RWPD-16648) „powszechna dostępność istnieje, gdy wiele firm z danej branży jest w stanie wykonać zamówienie bez specjalnych przygotowań, a ustalone standardy jakościowe mogą wynikać z przepisów prawa, bądź z pewnych zwyczajowo przyjętych schematów działania wykonawców, a przesłankę powszechności, o której mowa w art. 70 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1579) należałoby rozumieć jako możliwość realizacji typowych w danej branży zamówień, przez większość podmiotów tej branży. Z kolei „ustalone standardy jakościowe” – jako wyroby odpowiadające przeciętnym wymaganiom – przeciętne typy, wzorce, rodzaje (gatunki), wynikające z przyjętych dla tych produktów norm określonych przepisami prawa, jak i wymaganiom przyjętym jako normy w powszechnym odbiorze konsumenckim. Istotną cechą produktów lub usług zamawianych w trybie zapytania o cenę powinna być więc ich typowość, gwarantująca zamawiającemu porównanie cen takiego samego rodzaju produktów czy usług, oferowanych przez różnych dostawców lub wykonawców, poprzez podanie nazwy produktu lub usługi i określenie podstawowych ich parametrów czy zakresu”.
Jak wskazuje prof. Ryszard Szostak: „dostawy i usługi powszechnie dostępne to dobra popularne zaspokajające potrzeby wszystkich kategorii odbiorców publicznych i prywatnych na terenie całego kraju. Rynek jest nimi nasycony, wszędzie i ciągle są oferowane jako dobra łatwo dostępne, które można nabywać na rynku lokalnym lub regionalnym. Są to przede wszystkim dobra z zakresu bieżącego zaopatrzenia (żywność, materiały biurowe, opał, paliwo czy usługi pralnicze, sprzątanie i materiały drukarskie itd.). Nie są nimi przedmioty specjalnego przeznaczenia (wojskowo-policyjnego, medycznego czy naukowego) albo dobra objęte wyłączną dystrybucją ze strony określonej sieci dealerów (niektóre urządzenia, sprzęt, samochody). Podobnie za takie dobra nie mogą być uważane rozmaite usługi nietypowe, zwłaszcza wymagające szczególnych kwalifikacji (eksperckie, poszukiwawcze, artystyczne) albo rzadkiego bądź wyjątkowego zastosowania (np. geologiczne, detektywistyczne czy ratownicze)” (R. Szostak, Udzielenie zamówienia publicznego w trybie tzw. zapytania o cenę, „Studia Prawnicze” 2007, nr 2, str. 55).
D. Grześkowiak-Strojek w komentarzu do art. 70 ustawy PZP (Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Red. Jaworska, wyd. 10, Legalis 2020) stwierdziła: „w wyr. z 10.10.2013 r. (VSA/Wa 1371/13, Legalis), WSA w Warszawie słusznie zauważył, że powszechność dostępu do dostaw i usług należy odnosić do rynku danego typu odpowiednio produktów i usług, a więc możliwość realizacji zamówienia przez podmioty działające w danej branży. Konieczność posiadania specjalnych uprawnień do wykonywania określonego rodzaju działalności, w tym obowiązek posiadania koncesji, nie wyklucza automatycznie powszechności dostępu do danej dostawy czy usługi. Na danym rynku wszyscy wykonawcy standardowo świadczący taką usługę lub wykonujący dostawę będą musieli posiadać odpowiednie uprawnienia (np. koncesję). W przypadku, gdy jedynym czynnikiem różnicującym jest cena dostawy lub usługi, zasadne jest zastosowanie zapytania o cenę. W ten sposób sąd przesądził, że – pomimo wymogu posiadania koncesji, w sytuacji, gdy usługa przewozu może być świadczona przez wszystkie podmioty posiadające koncesję na wykonywanie takich przewozów – usługa przewozów ma ustalone standardy jakościowe, gdyż ma ona powtarzalny i typowy charakter, zaś cechą różnicującą w tym przypadku jest wyłącznie cena. W konsekwencji usługa przewozów może być zakupiona w trybie zapytania o cenę”. Podobnie uznała Krajowa Izba Odwoławcza w uchwale z dnia 14 października 2015 r. (sygn. KIO/KD 54/15).
Trzeba zwrócić uwagę, że odmienny pogląd od powyższego został zaprezentowany przez Główną Komisję Orzekającą w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych – w orzeczeniu z dnia 11 lutego 2013 r. (sygn. akt BDF1/4900/130/131-132/12/3394). Główna Komisja Orzekająca podzieliła tutaj poglądy, oceny i stanowisko Regionalnej Komisji Orzekającej, iż „usługa przewozu uczniów do szkół nie stanowi usługi powszechnie dostępnej o ustalonych standardach, gdyż w dniu wszczęcia postępowania w sprawie przedmiotowego zamówienia publicznego obowiązywał przepis art. 18 ust. 1 ustawy o transporcie drogowym stanowiący, że wykonywanie przewozów regularnych specjalnych wymaga zezwolenia wydanego przez właściwy organ, natomiast zgodnie z ust. 4 wskazanego przepisu, organ wydający zezwolenie wydaje przedsiębiorcy wypis lub wypisy z zezwoleń w liczbie określonej we wniosku przedsiębiorcy, które kierowca jest obowiązany mieć przy sobie i okazać na żądanie organów kontroli. Zdaniem Komisji, przepisy art. 70 ustawy Prawo zamówień publicznych nie mogły być zastosowane do udzielenia zamówienia na świadczenie usług transportowych w zakresie „dowożenia dzieci do szkół” z uwagi na szczególne wymagania wynikające z przepisów prawa stawiane wykonawcom”.
Jak głosi uchwała Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 26 marca 2014 r. (sygn. akt KIO/KD 21/14) „usługa opracowania polityki bezpieczeństwa zgodnej z wymogami PN-ISO 27001, tj. normy międzynarodowej standaryzującej systemy zarządzania bezpieczeństwem informacji wraz z edukacją użytkowników tej polityki nie jest usługą powszechnie dostępną, gdyż nie służy bieżącemu użytkowi przeciętnego odbiorcy. Samo istnienie konkurencyjnego rynku podmiotów oferujących opracowywanie polityk bezpieczeństwa nie może być uznane za wystarczające dla przyjęcia, że taki przedmiot zamówienia jest usługą powszechnie dostępną (…) Sam fakt istnienia normy nie przesądza o tym, że określone zostały standardy jakościowe usługi. Nie da się określić jednego standardu usługi dla wszystkich typów organizacji i każdorazowo na potrzeby danej instytucji usługa opracowania polityki bezpieczeństwa będzie miała inny zakres, już choćby z uwagi na to, że różne obszary ryzyka będą występowały w poszczególnych instytucjach czy przedsiębiorstwach, inne także będą potrzeby związane z ochroną informacji zależne od zakresu działalności danej instytucji i sfer, w których będzie trzeba wdrożyć odpowiednie polityki, aby zapewnić skuteczność ochrony informacji. Tym samym norma PN-ISO 27001 nie zawiera ustalonego standardu jakości usługi opracowania polityki bezpieczeństwa, a co najwyżej standard wymagań dotyczących wdrożenia zabezpieczeń, który każdorazowo trzeba będzie dostosować do potrzeb organizacji, która system wdraża”.
Podobnie w myśl uchwały Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 9 kwietnia 2014 r. (sygn. KIO/KD 26/14) usługa ochrony mienia i osób w odniesieniu do infrastruktury krytycznej w rozumieniu ustawy o zarządzaniu kryzysowym, nie stanowi usługi powszechnie dostępnej. Nie służy bowiem bieżącemu użytkowi przeciętnego odbiorcy.
Jak stwierdził wreszcie Urząd Zamówień Publicznych w opinii prawnej pt. „Nabywanie usług w trybie zapytania o cenę”, mając na uwadze pozaprzetargowy charakter zapytania o cenę, przesłanki jego zastosowania należy interpretować w sposób ścisły, wszelkie wątpliwości zaś co do zasadności udzielania zamówienia w tym trybie, powinny przemawiać za zastosowaniem procedury otwartej tj. przetargu ograniczonego bądź nieograniczonego.
Zapraszam do kontaktu w przypadku dalszych pytań lub potrzeby pomocy prawnej: