Kryterium jakości. Stanowi kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty, na które został położony w zamówieniach publicznych coraz większy nacisk. Już zmiany wprowadzone w ustawie Prawo zamówień publicznych w 2014 roku miały na celu doprowadzenie do odejścia od prymatu ceny i stosowania przez zamawiających ceny jako jedynego kryterium oceny ofert wykonawców. Punktowanie pewnych cech dodatkowych, związanych zwłaszcza z przedmiotem zamówienia i zobowiązanie do jego stosowania zamawiających, stało się rzeczą kluczową dla ustawodawcy od kilku lat.
Już w ustawie z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych przewidziane zostało, w przypadku zamówień klasycznych, że kryterium ceny może być zastosowane jako jedyne kryterium oceny ofert, jeżeli przedmiot zamówienia jest „powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe”, a w przypadku zamawiających stanowiących jednostki sektora finansów publicznych, inne państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli dodatkowo wykażą w załączniku do protokołu postępowania, w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia. Mogło mieć to więc miejsce teoretycznie w wyjątkowych sytuacjach.
Zasadnym będzie przedstawienie opinii, że powyższy zapis wprowadzony przez ustawodawcę okazał się nieskuteczny, biorąc pod uwagę cel jaki mu przyświecał. W ustawie przewidziane było bowiem w sposób ogólny, iż kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. Nie było rozróżnienia jaka powinna być maksymalna waga kryterium ceny, tudzież minimalna waga innego ze stosowanych przez zamawiającego kryteriów oceny ofert, w sytuacji, gdy nie występował podany wyżej wyjątek, w którym zamawiający mógł zastosować cenę jako jedyne kryterium oceny ofert. W związku z powyższym, na podstawie analizy publikowanych w biuletynie zamówień publicznych ogłoszeń o zamówieniu, można stwierdzić, iż w bardzo dużej liczbie postępowań na przestrzeni lat 2014-2016, przewidziane były przykładowo następujące pojedyncze dodatkowe kryteria: termin wykonania zamówienia, termin płatności albo dodatkowa gwarancja, o marginalnej wadze 2 do 5 %. Ciężko było w takim przypadku uznać jakąkolwiek wymierną korzyść „ekonomiczną” dla zamawiającego z wykorzystania dodatkowego pozacenowego kryterium oceny ofert. Po raz kolejny wybór oferty sprowadzał się w tych przypadkach de facto do wyboru oferty o najniższej cenie.
Zgodnie z treścią art. 91 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2015 poz. 2164 z późn. zm.), dalej p.z.p., w wersji stosowanej od 28 lipca 2016 roku, kryteriami oceny ofert są cena lub koszt albo cena lub koszt i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności:
1) jakość, w tym parametry techniczne, właściwości estetyczne i funkcjonalne;
2) aspekty społeczne, w tym integracja zawodowa i społeczna osób, o których mowa w art. 22 ust. 2, dostępność dla osób niepełnosprawnych lub uwzględnianie potrzeb użytkowników;
3) aspekty środowiskowe, w tym efektywność energetyczna przedmiotu zamówienia;
4) aspekty innowacyjne;
5) organizacja, kwalifikacje zawodowe i doświadczenie osób wyznaczonych do realizacji zamówienia, jeżeli mogą mieć znaczący wpływ na jakość wykonania zamówienia;
6) serwis posprzedażny oraz pomoc techniczna, warunki dostawy, takie jak termin dostawy, sposób dostawy oraz czas dostawy lub okres realizacji.
Jak głosi obecnie art. 91 ust. 2a p.z.p., zamawiający, stanowiący jednostki sektora finansów publicznych, inne państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz ich związki, kryterium ceny mogą zastosować jako jedyne kryterium oceny ofert lub kryterium o wadze przekraczającej 60%, jeżeli określą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia oraz wykażą w załączniku do protokołu w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty cyklu życia, z wyjątkiem art. 72 ust. 2 i art. 80 ust. 3.
W sposób jednoznaczny ustalone zostało więc po ostatniej nowelizacji przepisów, iż co do zasady, zamawiający klasyczni, poza podanym wyżej rygorystycznym wyjątkiem, nie mogą w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego stosować obecnie ceny jako kryterium oceny ofert o wadze przekraczającej 60%. Aż 40 % łącznej wagi kryteriów oceny ofert muszą stanowić któreś z kryteriów innych niż cena. Mając na względzie tak dużą wagę, ich wybór oraz rodzaj powinien być przez zamawiającego zawsze dobrze uzasadniony.